Ses Koruma Teknikleri, Egzersizleri ve Doğru Nefes Teknikleri: Seslendirme Sanatçıları İçin Ses Sağlığı

Ses kaydı alırken doğru duruş ve mikrofon tekniklerini etkin bir şekilde kullanmak başarılı kayıtlar elde edilmesini sağlar. Aynı zamanda seslendirme sanatçıları ses sağlıklarını korumak için bazı ses koruma teknikleri yaparlar. Çünkü teknik açıdan seslendirme için ihtiyaç duyulan ekipman ve yöntemleri bilmek kadar ses sağlığını korumak da önemlidir. Bu nedenle profesyonel olarak seslendirme sanatı ile ilgilenen sanatçıların sesine özen göstermesi son derece önemlidir. Söz konusu ses sağlığı olduğunda ses tellerinizi sağlıklı tutmak, bağırmaktan kaçınmak ve yumuşak konuşarak gerginliği önlemek gibi basit önlemler yeterli olmayabilir. Seslendirme sanatçıları için sesin, her zaman kullanıma hazır olması ve önemle bakılması gerekir. 

Seslendirme sanatçılarının ses sağlığını korumak için uygulayabileceği yöntemlerin temelinde yaşam tarzı değişiklikleri yer alır. Düzenli ses dinleme uygulaması, beslenme şekli ve düzenli ses egzersizleri bu köklü değişikliklerin başında gelir.

Seslendirme sanatçılarının günlük hayatta farkında olmadan yaptığı rutin alışkanlıklar ses tellerine zarar veriyor olabilir. Özellikle bazı seslendirme projelerinde sesin korunması ve alışkanlıkların kontrol edilmesi son derece önemlidir. Bir örnek vermek gerekirse sesli kitap veya animasyon filmi için mikrofon başına geçen bir seslendirme sanatçısının, proje boyunca yediği ve içtiği her şey ses kaydını doğrudan etkiler. 

Peki, ses koruma teknikleri neler? Seslendirme sanatçıları sesini korumak için hangi egzersiz ve teknikleri uygulamalı? Merak edilen sorulan yanıtını bu yazımızda sizler için derledik. 

Ses Sağlığı İçin Temel Bilgiler: Sesimi Korumak için Ne Yapabilirim?

Ses sağlığı, seslendirme sanatçılarının hem konuşma sesini hem de seslendirme yaptığı sesini aşırı kullanım, enfeksiyonlar ve diğer sorunlardan uzak tutmak için yapması gerekenlere odaklanır. Bu aşamada ses terapisi ve ses egzersizleri, bir seslendirme sanatçısının ses sağlığını korumak için yapabileceği temel uygulamalardan biridir. Ses sağlığını korumak için bu uygulamalardan önce sesin çalışma prensibini de iyi bilmek gerekir. Titreşim yapan kaynaktan hareket eden bir enerji formunda olan ses, kulağın algılayabileceği basınç değişimlerini ortaya çıkarır. Çalışma prensibi ise elastik ortamda bir etken vasıtası ile meydana gelen mekanik titreşimlerinin dalgalar halinde yayılarak işitme duyulanması sağlamasıdır. 

Bir sesin sağlıklı olduğunu anlamak veya ciddiye alınması gereken bir problem olup olmadığına karar vermek için belli noktalara bakmakta fayda var. Özellikle diyet, günlük seslendirme yapılan süre, vokal ısınmaları ve genel vücut sağlığı gibi faktörler ses sağlığınız hakkında önemli ipuçları verir. Sağlıklı bir sese sahip olduğunuzda pürüzsüz bir sesin yanı sıra istenen sürede konuşma, istenen karaktere kolayca girme ve ses yükseltme işlemlerini problemsiz bir şekilde sürdürebilirsiniz. Sesi kullanmadan önce yapılan ısınma egzersizlerinde iyi bir nefes desteği sağlayamadığınızda ve ses üretim stratejilerini optimize edemediğiniz durumlarda sesinizin sağlığını gözden geçirmeniz gerekebilir. 

Ses Telleri Yapısı ve Çalışma Prensipleri

Ses telleri, larinks denilen gırtlak boşluğunda yer alan iki adet bağ biçiminden oluşur. Gırtlak boşluğunda bulunan ve mukoza salgılayan iki zar katmanı olarak bilinen ses telleri, ses oluşumundan sorumlu olan ana organlardır. Ses telleri temelde, seslendirme yoluyla ses oluşturmada anahtar olan boğaz dokularının kıvrımlarıdır. Boyunda asılı olan gırtlak içinde yer alan kıkırdaklardan geçen havaya tepki olarak bu kıvrımlarda titreşim meydana gelir. Oluşan titreşim sayesinde konuşma, şarkı söyleme ve diğer vokal sesleri çıkarma gibi eylemler gerçekleşir. 

Ses telleri nefes alırken açılan, konuşma veya şarkı söyleme esnasında titreşen bir yapıya sahiptir. Ses kıvrımları veya ses telleri olarak adlandırılan bu bölüm laringeal dalı tekrarlayan vagus siniri tarafından kontrol edilir. Sesin oluşum sürecinde ses tellerine doğru bir hava basıncı kolonu hareket eder. Bu aşamada hava, diyafram, karın kasları, göğüs kasları ve göğüs kafesi koordineli bir şekilde hareket ederek akciğerlerden ses tellerine doğru ilerler. Nefes verirken akciğerlerden gelen hava gırtlakta yer alan ses telleri ile titreşerek sesin oluşmasını sağlar. 

Ses Rahatsızlıklarının Nedenleri

Seslendirme sanatı ile uzun süre ilgilenen profesyoneller ve müzisyenler başta olmak üzere pek çok kişi ses rahatsızlıklarıyla karşılaşabilir. Özellikle sesin yoğun ve uzun süreli kullanımından kaynaklanan ses rahatsızlıkları farklı faktörleri de beraberinde getirebilir. Genel olarak ses kısıklığı, ses teli felci, ses teli nodülü ve ses teli polibi en çok karşılaşılan rahatsızlıkların başında yer alır. Bunun yanı sıra seste kısa süreli rahatsızlıklara neden olan ses boğukluğu gibi bir problem de mevcuttur. Peki, ses rahatsızlıklarının nedenleri neler? İşte cevabı…  

• Ses tellerinin şişmesi ve iltihaplanması 
• Sesin yanlış ve aşırı kullanımı 
• Uzun süreli bağırarak konuşma 
• Tiroid problemleri 
• Alerji ve yaş faktörleri
• Boğaz dehidrasyonu sigara kullanımı 

Sağlıklı Ses Kullanımı için Önemli İpuçları

Sesin sağlıklı bir şekilde kullanımına ihtiyaç duyan kişilerin, günlük yaşamını sesin sağlıklı kalmasına uygun biçimde düzenlemesi gerekir. Özellikle profesyonel olarak seslendirme ve dublaj çalışmalarıyla ilgilenenlerin ses fonksiyonu egzersizlerini rutinlerine dahil etmesi ayrıca önemlidir. İşte sağlıklı bir ses kullanımı için ipuçları:

• Ses telleri çok hızlı titreştiği için uygun kayganlığı sağlamak adına bol su içmek gerekir. 
• Uzun süreli seslendirme projelerinde sesiniz kolayca yorulabilir. Bunun önüne geçmek için uzun soluklu projelerde birkaç gün ara vererek seslendirme yapılması daha  sağlıklı olacaktır. 
• Sigara dumanı ve içeriği, başta gırtlak olmak üzere sesin oluşumunda etkili olan pek çok organı etkiler. Sesinizi sağlıklı bir şekilde kullanmak için sigara içmekten kaçınmanızda fayda var. 
• Boğazın kuru veya yorgun olduğu dönemlerde bağırma ve yüksek sesle konuşma gibi eylemler sese zarar verebilir. Ses tellerindeki tahrişi azaltmak için ses kullanımını azaltın. 
• Hava akışının ve nefesin daha iyi kullanılmasını sağlamak için güne dudak ve dil titreme hareketleri ile başlayabilirsiniz. 
• Sağlıklı bir ses için yoğun ısınma egzersizleri yerine basit hareketlerle başlayın. 
• Sesinizi doğrudan etkileyen boyun, omuzlar ve çenedeki kas gerginliğini azaltmak için egzersiz yapmayı ihmal etmeyin. 

Ses Egzersizleri ve Doğru Nefes Teknikleri

Dublaj ve seslendirme sanatı ile profesyonel olarak ilgilenen kişiler için sesin sağlığı oldukça önemlidir. Ses egzersizleri ve doğru nefes teknikleri sayesinde seslendirme yeteneğini kusursuz çalışma ile birleştirmek mümkün hale gelir. Sağlıklı bir ses ve nefes egzersizinde; hizalama ve vücut çalışması, nefes desteği, rezonans ve sesi serbest bırakma ve artikülasyon gibi aşamalara odaklanmak gerekir. Doğru nefes tekniklerini günlük yaşamın içerisine katan kişiler, kısa sürede etkili sonuçlar elde ederek, ses ve konuşmaya olan katkılarını deneyimleyebilir. Ses koruma tekniklerini de sürece dahil ederek sağlıklı bir ses için gereken adımları tamamlayabilirsiniz.

Ses Egzersizlerinin Önemi Ses Egzersizleri Nasıl Yapılır

Seslendirme ve dublaj alanında çalışan kişiler için ses egzersizleri söz konusu olduğunda belli başlı uygulamalara ayrıca dikkat etmek gerekir. Profesyonel kişilerin seslendirme yapacağı projeye hazır olması ve geçiş süreci için ses egzersizlerinden yardım alması son derece faydalıdır. Ayrıca ön hazırlık avantajı sunan ses egzersizi sayesinde kişiler, asıl projeye çok daha hazırlıklı bir şekilde başlayabilir. 

 İşte en çok tercih edilen ses egzersizleri…

• Kasları Gevşetme:  Seslendirme aşamasında kelimelerin telaffuzu ve ifadesi son derece önemlidir. Diyalogu net bir şekilde iletmek için dudak, diş, dil ve damakları kullanan sanatçıların önceden egzersiz yapması gerekir. Performans göstermeden önce kullanılacak olan kasların gevşemesini sağlamak için kelimelerin gücünden yardım alabilirsiniz. En yaygın kelimelerden biri olan “Ow” kelimesini derin bir nefes alarak tekrarlayın. 
• Tekerlemeler: Günlük hayatta geniş yer kaplayan tekerlemeler vokal çalışmaları için önemli egzersizlerden biridir. Sanatçıların ağız içerisindeki kontrolü ele almasını sağlayan tekerlemeler aracılığı ile seslendirme projesine çok daha iyi hazırlanmak mümkündür. Ses egzersizi yaparken şu tekerlemeleri kullanabilirsiniz;

“Sason’un susuz sazlıklarında sadece soğanla sarımsak yetişebileceğini söyleyen Samsunlu sebzecilerin sözüne sizler de sessizce ve sezgilerinize sığınarak inanabilirsiniz.” 

“İbibiklerin ibibiklerini iyice iyileştirmek için İstinyeli istifçi İbiş’in istif istiridyeleri mi, yoksa, İskilipli İspinoz işportacı İshak’ın işliğindeki ibrişimler mi daha iyi, bilemiyorum.” 

“Ebe Ecel, edepli Efe egemen eğitimde ejderli ehliyetini ekleyerek ellerini emeklinin entrikacı spekürcü erkek esmer eşine etejerli evinde eyvah diyerek ezberletti.” 

• Sesi Yükseltme ve Alçaltma: Seslendirme projelerinde sesin birden yükseldiği veya alçaldığı anlar olabilir. Sesi en iyi şekilde kullanmak ve diyalogu yansıtmak için sesi iyi kullanmak gerekir. Yükseltme ve alçaltma egzersizi ile sesinizi projeye hazırlayabilirsiniz. Bunun için sesi yavaşça yükseltip alçaltarak “A” sesi çıkarabilirsiniz. 

Nefes Teknikleri ve Doğru Nefes Alıp Vermenin Önemi

Nefes teknikleri seslendirme yaparken doğru bir şekilde nefes almaya ve sesin doğru kullanımına odaklanır. Seslendirme sanatçısının önüne konulan metni en iyi şekilde ve kesintisiz bir biçimde okuyabilmesi için doğru nefes alması gerekir. Bazı anlarda sesin doğru ton ve vurgulamayı yakalayamadığı durumlar olabilir. Doğru nefes teknikleri ile seslendirmeye engel olarak problemleri ortadan kaldırabilirsiniz. İşte seslendirme çalışmaları için uygulanabilecek nefes teknikleri:

• Nefes Alma ve Verme: Bu tekniği uygulamak için ayaklar omuz hizasında açık, göğüs dışarıda ve omurga düz bir biçimde olmalıdır. Daha sonra burnunuzdan nefes alarak omuzlarınızı kaldırın. Bu aşamada midenizin genişlediğini hissederek ağzınızdan nefes verin.  Nefes verirken aynı zamanda omuzlar aşağı inmeli ve hareketi tekrar etmek için tekrar yukarı çekilmeli. Sanatçılar bu egzersiz yaparken her seferinde ciğerlere daha fazla hava almaya odaklanmalıdır. 
• Ünsüz Harflerle Nefes Egzersizi: Türkçede yer alan sert ünsüzler nefes teknikleri içerisinde yer alan basit ama etkili hareketlerden biridir. Bunun için “ ff ”, “ sh ” ve “ ss ”  seslerini çıkararak ses tellerinizi nazik bir şekilde ısıtabilir ve nefes egzersizi yapabilirsiniz. Öncelikle derin bir nefes alın ve nefes verirken  “ff” sesini çıkarın. Ardından “sh” ve “ss” seslerini de aynı şekilde çıkararak üçer tur devam edebilirsiniz. Akciğer kapasitenize ve sesinizin durumuna göre bu egzersizi yapma süreniz değişebilir. Düzenli olarak yapılan bu egzersiz sayesinde nefes vermeden daha uzun süre bu sesleri çıkarabilirsiniz. 
• Ünlü ve Ünsüz Harflerle Nefes Egzersizi: Nefes egzersizlerinin diğer basamağında ünlü harflerin önüne ünsüz getirerek nefes alıp verebilirsiniz. Bunun için yavaş bir şekilde  “uh”, “ah”, “oh”, “oo”, “ee” eklerini çıkararak sesinizi rahatlatın. Her bir eki üç turda tamamlarken yumuşak başlayın ve her turda sesi biraz artırarak devam edin. Burada amacın nefesi düzenlemek ve sesi rahat bir şekilde çıkarmak olduğunu unutmayın. 

Sesin Tonunu ve Perdesini Kontrol Etmek için Teknikler

Ses perdesi ve ses tonu, profesyonel olarak seslendirme yapan kişiler için önemli kavramların başında yer alır. Herkesin ses renginin kendine özgü olduğu düşünüldüğünde, ortaya farklı ses tonlarının çıkması son derece normal kabul edilir. Her ne kadar cinsiyet faktörü ve ses rengine göre ses tonları farklılık gösterse de uygulama esnasında sesin eğitimi devreye girer. Eğitimsiz bir ses ile yapılan seslendirme çalışmalarında bazı pürüzler ortaya çıkabilir. Ses kontrolüne odaklanarak ses tonu ve perdesi ile ilgili problemleri ortadan kaldıran çözümleri deneyebilirsiniz. 

İşte ses tonu ve perdesini kontrol altına almanızı sağlayacak teknikler:

• Ses Perdesini Değiştirme Alıştırması: Seslendirme sanatçıları ses perdesini değiştirerek ses tellerinin etrafındaki kasları geliştirebilir. Perdenin artması ve azalması gırtlaktaki farklı kasları gevşetip kasarak onların güçlenmesine katkıda bulunur. Söz konusu perde değiştirme alıştırması sayesinde seslendirme sanatçıları farklı incelik ve kalınlıktaki sesleri çıkarırken daha kolay adapte olabilir. Ses perdesini değiştirmek için sesi kısarak konuşma, farklı bir ifade ile konuşma ve mırıldanarak metin okuma gibi yöntemler tercih edilebilir. 
• Vokal Perdenin Çeşitlenmesi: Monoton bir ifade yerine yükselip alçalan ses perdeleri oluşturabilirsiniz. Bunun için metin alıştırmalarında soruları daha yüksek perdede ve ifadeleri daha düşük perdede bitirebilirsiniz. 
• Ses Tonu İçin Diyaframdan Nefes Alma: Ses tonunu en iyi şekilde kontrol etmek için diyaframdan nefes almak son derece önemlidir. Bunu uygulamak için elinizi karnınızın üzerine koyun ve nefes alırken dışarı doğru iterek diyaframınızı  kullanın. 
• Dudak, Çene ve Dilin Kullanımı: Çenenin konumu, seslerin ağızdan çıkışını ve ses tonunu doğrudan etkiler. Temiz ve doğru bir ses elde etmek için çene bir veya iki inç açıkken konuşma denemesi yapmak etkili bir yöntem olacaktır. Çene, dudak ve dilin seslendirmeye en iyi şekilde katkı sağlaması için, dişlerinizin arasında bir kalem tutarak yüksek sesle okuma tekniğini deneyebilirsiniz. 

Kadın ve erkek ses tonlarına yer verdiğimiz, seslendirmede ses rengi ve ses tonunun önemi adlı içeriğimize göz atarak ses tonları hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Seslendirme Sanatçılarında Sıkça Görülen Sorunlar ve Çözümleri

Profesyonel seslendirme sanatçıları uzun süren ve yoğun çalışmaların ardından çeşitli ses problemleri ile karşılaşabilir. Özellikle sesin yorulması ve gırtlakta meydana gelen şişlik ile oluşan sorunlar kısa sürede çözülse de uzun vadede farklı problemlere neden olabilir. Seslendirme sanatçılarında sıkça görülen ses sorunları neler, gelin birlikte bakalım! 

Ses Boğukluğu, Ses Kısıklığı, Modül Gibi Sorunlar

Seslendirme sanatçıları uzun süre aynı metin ve proje için farklı denemelerden oluşan seslendirmeler gerçekleştirebilir. Birçok sanatçı bu gibi uzun soluklu çalışmaların ardından çeşitli ses rahatsızlıkları ile karşılaşabilir. Özellikle kayıt öncesi ve kayıt esnasında yorulan ses telleri gırtlakta şişmeye neden olarak ses boğukluğunu meydana getirebilir. Profesyonel seslendirme sanatçılarında sıklıkla görülen ses rahatsızlıklarından biri de ses teli nodülleridir. Ses teli nodülleri, ses tellerinin birbiri ile temas ettiği serbest yüzeyde meydana gelen iyi huylu büyümelerdir. Kanser ile karıştırılmaması gereken bu rahatsızlık pek çok prfoesyonel seslendirme sanatçısında görülebilir. Bu durum çoğunlukla sesin uzun süreli, yanlış ses şiddetinde, yanlış ses perdesinde ve uygunsuz şekilde zorlanarak kullanılmasında gelişir. 

Diksiyonu Düzeltmek için Konuşma Terapisi ve Diğer Tedavi Seçenekleri

İyi bir diksiyona sahip olmak başta seslendirme olmak üzere pek çok alanda kişinin yaptığı iş ile bağ kurmasını sağlar. Bazı durumlarda sesi dinleyen tarafla bağ kurulmasını  kolaylaştıran ve etkiyi artıran diksiyonun düzeltilmeye ihtiyacı olabilir. Profesyonel olarak seslendirme çalışmaları yapmayı düşünen kişiler için diksiyonun akıcı ve düzgün bir biçimde olması ayrı bir önem taşır. Bu nedenle seslendirme sanatçısı olmak istiyorum diyen kişiler öncelikle diksiyon düzeltmeye odaklanmalıdır. 

Diksiyonu düzeltmek için yapılabilecek en iyi tedavi seçeneklerinin başında tekerleme alıştırması yapmak ve yüksek sesle okuma çalışmaları yürütmek vardır. Bir diğer adımda ise yüz yogası gibi yüz kaslarının güçlenmesine odaklanan tedavi seçenekleri devreye girer. Bu sayede kişiler, yüz kaslarındaki zayıflıktan kaynaklanan diksiyon problemlerinin önüne geçebilir. Diksiyonu düzeltmek için takip edilebilecek bir diğer yöntem de sesin hızını fark ederek abartılı ağız hareketlerini ortadan kaldırmaktır. Bunun için ayna karşısında diksiyon çalışmaları yapabilirsiniz.

Seslendirme sektöründe yer almak istiyorsanız, seslendirme sanatçısı olmak istiyorum adlı yazımıza göz atabilirsiniz. 

Sağlıklı Yaşam Tarzının Ses Sağlığına Etkisi

Ses teli günlük hayattaki pek çok alışkanlık ve yoğunluktan kolayca etkilenebilir. Uzun süreli konuşma, zorlama ve yüksek perdeden konuşma gibi faktörlerden dolayı ses sağlığınız çeşitli problemlerle karşılaşabilir. Profesyonel olarak seslendirme sanatı ile ilgilenen kişilerin ses sağlığını korumak için bazı adımları düzenli olarak uygulaması gerekir.

Peki, sağlıklı bir ses için hangi uygulamaları yapmalı ve nelerden uzak durmalı? 

• Günlük su ihtiyacınızı yeterli oranda karşılayarak boğazda meydana gelebilecek tahrişlerin önüne geçin. 
• Sağlıklı ve düzenli beslenirken alkol kullanımını sınırlandırın. 
• Uzun süreli seslendirme yaptığınız dönemlerde kafeinsiz sıvı alımına yönelin. 
• Ses sağlığını korumak için başın mide seviyesinin üzerinde tutulması gerekir. Bu nedenle yatağın başını kaldırarak uyku duruşunuzu ayarlayın. 
• Sağlıklı akciğerlerle sahip olmak aynı zamanda temiz ve dengeli bir sese sahip olmaktır. Bu nedenle düzenli yürüyüş, yoga ve meditasyon gibi hareketleri günlük aktivitelerinize dahil edin. 
• Sesiniz için sağlıklı beslenmek kadar akciğer sağlığını korumak da önemlidir. Sigara kullanımına son vererek daha uzun süre sağlıklı bir şekilde seslendirme projelerine eşlik edebilirsiniz. 
• Ses tellerinde probleme neden olmamak için aşırı bağırma ve yüksek sesle konuşma gibi aktivitelerden uzak durun. 

Seslendirme ve dublaj alanına ilgili iseniz sesinizin seslendirmenin hangi alanına uygun olduğunu Ses Analizi yaptırarak anlayabilirsiniz. Ses Analizi, BiberSA Prodüksiyon’un uzman ekibi tarafından kişiye özel yapılmaktadır.